حافظ در آیینه کلام گلندام
حافظ در آیینه ی کلام گلندام
✍️مهری کیانوش راد
به یاد و بزرگداشت شاعری که آیین ش مهرورزی و درجه شاعری اش بیست است.
به شیوه ی کمال گرایانه ی اهل معنا ، روز بیستم مهرماه هر سال ، اهل ادب ، به نکوداشت یاد این شاعر آسمانی می نشینند.
این نوشتار بزرگداشت بزرگی است ، که تلفیقی از آسمان و زمین را به زیباترین شیوه در جامِ شعر، تقدیم به مخاطب خود می کند.
یاد بزرگی حافظ را از زبان نزدیک ترین دوست و هم درس او - محمد گلندام - مرور می کنیم.
در آیینه ی کلام گلندام دوست و هم درس حافظ ، حافظ انسانی است ، منزه و با تقوی که اوقاتش به مطالعه ی اشعار شعرای فارس و عرب می گذرد ، عالِمی است که عمر خویش را در راه شناخت قرآن گذاشته است ، آشنا به لطایف حکمی و نکات قرآنی است ، اهل احسان و بخشش است ، درد آشنای جامعه ی خویش است و شاعری است که به مدد شعرش ، رنج نامه ی ملتی را می نویسد که در تاریک ترین دوران زندگی خود ، مردگی می کند، به همین جهت از جمع آوری اشعارش طفره می رود ، چرا که می داند ، این عمل چه بسا باعث خشم بی حد دشمن شود ، بنابراین عذر می آورد ، تا مرگش فرا می رسد .
آن گاه که جسم خاکی از این جهان برمی گیرد ، دوست و همدلش ، محمد گلندام ، این مهم را انجام
می دهد و زلال اندیشه ی این شاهباز معرفت ، به تشنگان حقیقت عرضه می شود.
محمد گلندام در مقدمه ای که بر دیوان حافظ نگاشته است ، این گونه طرح راز می کند:
" اشعار آبدارش رشک چشمه ی حیوان و نبات افکارش غیرت حور و ولدانست.
ابیات دلاویز ناسخ سخنان سّحبان و منشات لطف آمیزش منسی احسان حسان ...کلمات فصیحش چون انفاس مسیح ، دلِ مرده را حیات می بخشد و رشحات اقلام خضرخاصیتش ، بر سریر سخن ید بیضا نموده ، گویی هوای ربیع کسب لطافت از اخلاق او کرده و عذارگل و نسرین ، زیب و طراوت از شعر آبدار او گرفته و قد شمشاد و قامت دلجویی سرو آزاد ، اعتدال و اهتزاز از استقامت رای او پذیرفته .
بیتی برای اثبات مدعای خود از حافظ می آورد ، که :
حسد چه می بری ای سست نظم بر حافظ/
قبول خاطر و لطف سخن خداداد است.
و چنین ادامه می دهد ، که :
در درس گاه دین پناه مولانا و سیدنا استاد البشر قوام المله ( قوام الدین عبدالله ) به کرات گفتی که این فراید فواید را ، همه ، در یک عقد می باید کشید و آن جناب ( حافظ) حوالت رفع ترفیع این بر ناراستی روزگار کردی و به غدر اهل عصر عذر آوردی ."
از سخنان محمد گلندام چند ویژگی مهم حافظ چهره نشان می دهد :
۱- اخلاق او لطافت از نسیم دارد .
این سخن گلندام بیانگر نهایت اعتدال رفتاری حافظ است.
۲ - حافظ را اهل قرآن معرفی می کند ، کسی که چون یک عالم به کار تحقیق مشغول است و مسلط بر اشعار عربی و فارسی است .
اشعار حافظ کاملا بیانگر این ویژگی خاص اوست.
شعر حافظ پیوندی ناگسستنی با قرآن دارد و بارها خواجه شیراز از تسلط خود ، بر قرآن و مفاهیم قرآنی سخن گفته است.
عشقت رسد به فریاد ، گر خود به بسان حافظ /
قرآن ز بر بخوانی در چارده روایت.
حافظا در کنج فقر و خلوت شب های تار /
تا بود وردت دعا و درس قرآن غم مخور.
در رابطه با قرآن شناسی حافظ ، دکتر معین به ابیات زیر اشاره می کند :
چشم حافظ زیر بام قصر آن حوری سرشت /
شیوه ی جنات تجری تحتها الانهار داشت .
۴- آشنایی با یکی از اساتید حافظ ، قوام الدین عبدالله ، که مشوق جمع آوری غزلیات اوست.
۵ - علت عدم جمع آوری غزلیات به وسیله حافظ
ترس از ناراستی روزگار و نیرنگ اهل زمانه است.
بنابراین حافظ دشمنانی داشته ، که او را تهدید کرده و او ترس این را داشته که جمع آوری اشعار، مدرکی علیه او محسوب شده و باعث اذیت و آزارش شود.
به گفته حافظ :
ما در درون سینه هوایی نهفته ایم /
بر باد اگر رود سرِ ما ، زان هوا رود.
به برخی از این موارد دشمن پرور حافظ اشاره می شود :
الف : ریا ستیزی حافظ
می خور که شیخ و حافظ و مفتی و محتسب /
چون نیک بنگری همه تزویر می کنند.
ب : اختلاف با شاه شجاع
ج : تهمت الحاد به حافظ
د : تبعید حافظ
محمد علی جمال زاده در کتاب " آشنایی با حافظ"
احتمال یک مسافرت اجباری را برای حافظ می دهد .
شاید آن سفر ، سفر به یزد باشد.
به گفته ی حافظ :
سخنرانی و خوشخوانی نمی ورزند در شیراز /
بیا حافظ که تا خود را به ملک دیگر اندازیم.
در پایان محمد گلندام که قدیمی ترین سخن را در تاریخ در باره حافظ ثبت کرده است ، تصویر گر چهره ی اندیشمند دردمندی است ، که غم مردم را دارد.
به ابیاتی از حافظ ، اشاره می شود :
نمی بینم نشاط عیش در کس /
نه درمان دلی ، نه درد دینی .
در اندرون من خسته دل ندانم کیست /
که من خوشم و او در فغان و در غوغاست .
اما حافظ از آینده ی مردم نومید نمی شود و می سراید:
درون ها تیره شد ، باشد که از غیب /
چراغی برکند خلوت نشینی .
چرخ بر هم زنم ار غیر مرادم گردد/
من نه آنم که زبونی کشم از چرخ فلک.
باشد ، تا چون حافظ ، در سخت ترین لحظات تاریخ، امید به روشنای صبح امید باشیم.
‐---------------------------------
ذکر چند نکته
۱- آقای محمد جعفر یاحقی به نقل از آقای کمال سروستانی که ثبت کننده ی روز جهانی حافظ است :
" وقتی دیوان حافظ را ورق می زنیم صحبت از مهر ، دوستی و محبت است ، هم چنین شان حافظ در بین شاعران بسیار بالاست و نمره ی حافظ بیست است ، بنابراین ۲۰ مهر بزرگداشت حافظ نام گذاری شد."
خبرگزاری ایسنا ، کد خبر ؛ ۹۷۰۷۲۲۱۲۱۷۱
۲- برای اطلاع بیشتر از سخنان گلندام و حافظ شناسی به کتاب " حافظ ، هاتف میخانه ی عشق ، از " مهری کیانوش راد" رجوع بفرمایید.
۳ - قدیمی ترین ماخذ در باره ی نوشته های حافظ ، نوشته های محمد گلندام است . برای اطلاع بیشتر رجوع کنید ، به : مقدمه جامع دیوان حافظ به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی
۴- دکتر معین، محمد ، حافظ شیرین سخن ، نشر صدای معاصرین
۵- جمال زاده ، سید محمدعلی ، آشنایی با حافظ ، نشر سخن
نشر در : پایگاه خبری صبح ملت ، کد خبر ۱۲۶۶۶
