مولانا و صالح پیامبر در مثنوی ، مهری کیانوش راد

 

مثنوی مولانا سرشار از ایات و داستان های قرانی است.

داستان صالح و معجزه ی شگفت او - شتری کوه پیکر ، ناقه - که از دل کوه بیرون می آید ،

قسمتی از مثنوی را به خود اختصاص دادده است.

ساختار این داستان ف با توجه به قرآن این گونه آغاز می شود:

بعد از نوح نبی و هود ، صالح در قوم ثمود به پیامبری می رسد، از هدایت قوم خود نتیجه نگرفته و 

به خواسته ی انان ، ناقه را به عنوان معجزه از خدا طلب کرده و اجابت می شود.

شتری غول پیکر که باید مردم آب قریه ی خود را ف یک روز در میان با تقسیم کنند، در عوض این کار

همه ی مردم را از شیر خود سیراب می کرد .

گروه های 9 گانه ی فاسد قوم ، تصمیم به کشتن به کشتن معجزه ای می کنند ، که هیچ ضرری 

برای آنان نداشت.

بعد از کشتن ناقه ، تصمیم به قتل صالح و خانداده ی او می گیرند ، خداوند مکر انان را به خودشان

برمی گرداند. رحمت کریمانه خداوند ، با وجود همه ی زشتی ها ، به وسیله ی صالح ، سه روز به آن ها

فرصت بازگشت می دهد؛ تا توبه کنند؛ اما بر انکار خود می مانند و با زلزله ای در خانه ی خود ،

در حالی که در برابر مرگ زانو زده اند، می میرند.صالح با افسوس از آنان یاد می کند و اندوهگین می پرسد:

چرا انان خواهان خیرخواهی او نبوده و خیرخواهان را دوست نداشتند.

( ر.ک به : اعراف 73 تا 79 ، هود 63 تا 68 ، نمل 53 )

مولانا این داستان را با آمیختن با روایات و دیدگاه خود بیان می کند.

در داستان مولانا چند بیت شبه برانگیز است، که به آن پاسخ داده خواهد شد.

الف : یکی از آن ابیات شبه بر انگیز ، بیت زیر است:

شحنه ی قهر خدا ز ایشان بجست/ خونبهای اشتری ، شهری درست.

در برابر قتل شتری ، قهر خدا یک شهر را نابود کرد.

پرسش : 

ایا قابل قبول است ، که در برابر کشته شدن شتری ، که امری عادی است ، مردم بسیاری کشته بشوند؟

پاسخ :

1- این شتر ، شتری معمولی نبوده و اعلان جنگ با ارزش های خدایی و اخلاقی بوده ،

که در سطور بعدی به نمونه ای اشاره می کنیم

2- بعد از قتل شتر ، تصمیم به قتل صالح و خانواده ی او می گیرند .

3- با وجود موارد بالا ، باز خداوند سه روز به آنها فرصت ایمان آوردن می دهد، که البته باز بی نتیجه می ماند.

بنابراین عذاب قوم ، فقط برای کشتن ناقه نبوده است.

ب : مولانا اشاره می کند ؛ که بعد از مرگ مردم ، رحمت صالح بر آنان گریست ، در حالی که عقل بر او

خرده می گرفت و استدلال می کنند که : رحمت صالح از خدا افزون تر بوده است.

باز اندر چشم دل او گریه یافت / قطره ی بی علت از دریای جود 

عقل می گفتش که این گریه ز چیست / بر چنین افسوسیان باید گریست؟

پاسخ :

1- در تفکر قرآنی که مولانا دست پرورده ی اوست ، خالق انسان ، ارحم الراحمین است .

2- اانسان هر چه دارد ؛ از اوست .

3- انبیا شبیه ترین موجودات به خداوند هستند ؛ به همین دلیل ، رحم و شفقت آنان بر مردم افزون تر است.

4- انسانی که با همه ی هستی در صلح و آرامش است ، از شکستن شاخه ی درختی که حیات دارد ،

رنجور می شود ، برای انسانی که به حقیقت کمال نرسیده ، اشک خواهد ریخت.

5- اندوه صالح در قرآن ذکر شده است و از ابداعات مولانا نیست.

ج : آیا انسان برای جهنم خلق شده است؟

مولانا می فرماید: خدا انسان را از بهشت به دنیا آورد ؛ تا به جهنم ببرد.

از بهشت آورد یزدان بردگان / تا نمایدشان شقر پروردگان .

پاسخ :

1- آیا خداوند انسان را برای جهنم آفریده ، در حالی خلقت او را در احسن التقویم و خود را احسن الخالقین 

می خواند ، همه ی هستی را طفیلی انسان و برای او می داند.

2- در قرآن انسان را موجودی صاحب اراده معرفی می کند ، نوسانی از احسن التقویم تا اسفل السافلین ،

دارای بعد فجور و تقوا است و انسان انتخابگری که با اراده ی خود ، سرنوشت خود را رقم می زند.

منظور مولانا می تواند  این باشد ؛ که که انسان گناهگار با انتخاب خود ، جهنم را برای خود رقم زده است.

و تداعی این تصویر ، که گویی گناهکاران از بهشت اولیه به قصد جهنم به این دنیا آمده اند.